ÇOCUKLUK OBEZİTESİNDE PSİKO SOSYAL FAKTÖRLERİN YÖNETİMİ

Çocukluk Obezitesi ve Psikolojik kontrol

Yetişkin obezliğinden daha fazlası

Yetişkin tipi diyabet (insülin direnci)

Daha büyük vücut

Erken ergenlik

Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları

Ortopedik stres ve sakatlık (70% of SCFE) 

Hiperlipidemya

Uyku apnesi ve nefes problemleri

Polikistik Over sendromu

Rahim, göğüs ve kolon kanseri

Safra taşı (çocuk vakaların yüzde otuzüçü obez)

Steatohepatit (çocukluk vakalarının yarısı obez)

Duygusal ve hayatın gidişhatıyla ilgili sorunlar

 

Obezliğin getirdiği kardiyovasküler sorunlar

Kardiyovasküler hastalıklar

Atherosclerosis

Hipertansiyon

Obezite, Hipertansiyon ve Dislipidemi

Obez çocuklarda olmayanalara oranlara hipertansiyon riski 3 kat fazladır

VKİ arttıkça hipertansiyon riski oranı artar.

Dislipidemi

Aşırı kilolu çocukların yüksek kolesterolü olma olasılığı 2 ½ kat fazladır

Toplam Kolesterol (TC) >200

LDL > 130

HDL<35

Çocukluk Obezitesinin akciğerle ilgili etkileri

Pulmoner fonksiyonlarda düşüş >15% obez çocuklarda >80% - 40% obez olmayan çocuklarda

Uyku apnesi

Obez çocukların %94ünde uyku düzeni bozuklukları

Ciddi uyku apnesi hipovantilasyon, sağ ventriküler irileşmesi, kalp yetmezliği, olası pulmoner embolizmlere sebep olabilir.

Özet, Çocukluk obezitesi risk faktörleri

1.  Bebeklikte çok fazla süt

2.  Çok fazla gazlı içecek

3.  Çok fazla meyve suyu

4.  Ketçap veya mayonez kullanımı/aşırı kullanımı

5.  TV önünde yemek yemek

6.  Günde 2 saatten fazla TV izlemek

7.  Abur cubur yemek

8.  Arabadan yemek yemek

9.  Kahvaltı etmemek

10.  Beden eğitimi derslerine katılmamak

Obezitenin gelişimine etki eden değişkenler

Doğa vs. Çevre

Aile değişkenleri/Genetik

Obezitenin gelişiminde genetik bağlantı olduğuna dair genel bir konsensus (Myer & Stukard, 1993)

Aile değişkenleri/Ortak Alan

bebek ve küçük çocuklarda, ailenin besin tedariği ve evdeki aktiviteler açısından önemi büyük.

Açlık ve doyum noktalarının düzenlenmesini etkileyebilir.

Obezitenin gelişimine etki eden değişkenler

Azalan fiziksel aktivite şansı

Oturarak yapılan aktivitelerin artması

Yüksek yağlı ve yüksek kalorili yiyeceklerin artması

Teknolojik bağımlılık

Psikolojik değerlendirme

Psikososyal bağlantılıdır

“Çocuklukta ve gençlikte obez olmak birçok olumsuz psikososyal durumla bağlantılıdır” (Jelalian & Mehlenbeck, 2003, p.  530).

Sosyal problemler ve açıklar

Depresyon

VKİ kızlarda depresyon semptomlarıyla pozitif korelasyon içerisindedir(Erickson, Robinson, Haydel, & Killen, 2000)

Depresyon hakkında 5 uyarı sinyali

Üzgün, kaygılı veya “boş” ruh hali

“son zamanlarda kendini üzgün, endişeli ya da farklı hissettin mi?”

2)  Düşen okul performansı

“Okulun artık daha zor olduğunu veya eskisi gibi herşeyi kolay yapamadığını farkettin mi?”

3) Keyif/ilgi alanlarının veya spor aktivitelerinin azalması

“eskiden hoşuna giden birçok şeyden artık keyif alamadığını düşünüyor musun?”

4)  Çok az veya çok uyumak

“ “Eskiden uyuduğuna nazaran daha fazla veya daha az mı uyuyorsun?”

5)  Kilo ve ve iştahta değişim

“Son zamanlarda iştahın değişti mi?”

Psikolojik Değerlendirme

Özgüven

Fiziki ve genel anlamda düşük özdeğer(Braet, Mervielde, & Vandereycken, 1997)

özgüven okul çağı ve gençlik arasında düşer(Strauss, 2000).

fiziksel aktiviteye nazaran düşük yeterlilik (Trost, Kerr, Ward, & Pate, 2001)

Yaşam kalitesi (JAMA, 2003)

Obez çocukların ölçülen yaşam kalitesi pediyatrik kanser hastaları kadar düşük

Psikolojik değerlendirme

Yeme bozuklukları

Obezlik yemek yeme bozukluğu gelişimi için büyük bir risk faktörüdür (Fairburn, Welch, Doll, Davies, & O’Conner, 1997).

Yeme Bozukluğu NOS (Kompulsif yeme bozukluğu)

Tatminkar durumların olmadığı zamanlarda aşırı yemek yeme, Bulimia Nervosa’nın karakteristik özelliği (DSM-IV; Amerika Psikiyatri Birliği).

Prader-Willi sendromunu elemek önemlidir

Psikolojik değerlendirme

Geçmiş hakkında bilgi almak içinöneriler

Aşağıdaki alanları değerlendirin:

Sosyal fonksiyonlar

Kişilikle ilgili kavramlar

Ruh hali

Yeme bozuklukları

Psikolojik Tedavi

Genel Açıklama. Obez çocuklara yapılan birçok müdahale grup içerisinde olur ve aşağıdakileri içerir:

1) Diyetsel kısıtlamalar

2) Fiziksel hareket  

3) Davranışsal değişiklikler

4) Ailenin katkısı

Psikolojik tedavi

Diyetsel kısıtlamalar

Trafik lambası diyeti” (Epstein, Wing , & Valoski, 1985)

Kırmızı: çok yağlı yiyecekleri sınırlamak

Sarı: Sarı/nişastalı yiyecekleri kararında yemek

Yeşil: Serbestçe sebze ve meyve yenilebilir

Fiziksel hareket

hayat tarzındaki fiziksel hareketi arttırıp, yatarak ve oturarak yapılan aktiviteleri azaltmak (Epstein, Paluch, Gordy, & Dorn, 2000).

Günlük hayatın parçası olacak fiziksel aktivite

Haftada yarım saatlik egzersizlere başlayıp her hafta yarım saat arttırmak. Hedef: haftada 180 dakika.

Psikolojik tedavi

Davranışsal değişiklikler

 Fiziksel aktivite ve diyeti kendi kendine gözleme

 Uyarıcı kontrolü

 Başarıyı sağlamak için çevreyi değiştirmek ( evde gazlı içecek       bulunmaması)

  Ödüller koymak (pozitif şartlanma)

Diyet ve egzersizdeki iyileştirmelerle, pasif yaşam tarzı ve VKİ oranındaki düşüşleri ödüllendirmek

Davranışsal değişim hedefleri

Hayat tarzındaki değişimleri öğret, gözle ve destekle

Yüksek yağlı besin değeri düşük yiyeceklere erişimi kısıtla

Farklı alışveriş et

Daha sağlıklı yemekler pişir

Fiziksel aktiviteyi arttır

Durağan ve tembelliği arttıran aktiviteleri azalt

Ruh halini değiştirmek veya etki için yiyecek kullanma

Çevre baskısıyla baş edebilmek için metodlar geliştir

Yiyecek tüketimini arttıran hareketlerden kaçın

Hedef belirlemek

Problemi keşfetmek

Geçmişte ne yaradı ne yaramadı

Problemin anlamını belirlemek

Düşünceler, engeller, maliyet, değişikliğin yararları

Gerçekçi hedefler tespit etmek

Bir hareket planına karar vermek

Basit, belli, rutinin bir parçası olacak

Sonuçları gözden geçirmek

Stratejileri değiştirmek

Hedef belirlemek

Değiştirilmesi gereken bir veya iki önemli hedef seçin (örn. Uzun dönemli kilo kaybı)

Yukarıdakine bağlı davranış hedefine karar verin (kısa vadeli kilo kaybı)

Beslenme alışkanlıklarında ufak değişiklikler

Egzersiz yapmada ufak değişiklikler

Her adımda, ödüllerle beraber beklentileri de arttırın

Uygulanabilir öneriler

Göz önüne alınacak genel bilgiler (Jelalian & Mehlenbeck, 2003) Çocuğun veya gencin kilo kaybı için motivasyonunu değerlendirin

Çocuğun kilosu hakkında endişesi var mı?

Çocukla alay ediliyor mu?

Çocuk etrafındaki diğer çocuklara ayak uydurup fiziksel aktivitede onlarla beraber olabilir mi?

Eğer motivasyon aileden kaynaklıysa, aile müdahalesi gereklidir.

Eğer çocuk motiveyse, çocuğa sağlıklı davranış biçimi öğretilebilir.

Uygulanabilir öneriler

Aile bazlı müdahaleler

Bütün aileyi toplayın

Sağlıklı alışkanlıkların bütün aile üyelerinin yararına olduğu fikrini destekleyin

Ebeveynlerin evdeki yiyecekler üzerinde sorumluluk almasını destekleyin

Özel günlerde, yemek haricinde de olacak aktiviteleri destekleyin

yiyeceği bir ödül olarak kullanmayın

ailelerin TV izleme oranını gözlemlemesini destekleyin.

Uygulanabilir müdahaleler

Kişi bazlı müdahaleler

Çocuk veya genci kendi fiziksel aktivite ve yeme alışkanlıklarını gözlemlemesi konusunda cesaretlendirin

Mantıklı ve davranış odaklı hedefler koyun

Daha sağlıklı yeme alışkanlıklarını destekleyin

Fiziksel aktivitede artışı destekleyin

Kiloyu haftada bir kontrol edin

Uygulanabilir Metodlar

Kaiser kısa ve öz müzakere modeli: Davranış değişimini ilerletmek için kılavuz.

Değişim için motivasyonu değerlendirmek için kısa ama etkili bir araç.

Değişim evreleri modeli

Değişimin beş evresi

Düşünme öncesi

Düşünme

Hazırlık

Hareket

Sürdürme

Düşünce öncesi Evre

Değişim amaçlanmıyor

Davranışın olumsuz sonuçları olduğuna inanmıyor

Değişime direnci olabilir

Sağlık uzmanları bu evrede müdahale etmede dirençli olabilir

Eksiler >> Artılar

Özgüven

 

Değişimi amaçlıyor

Olumsuz sonuçların farkında

Nasıl başlayacağını bilmiyor

Eksiler > Artılar

Fazlasıyla motive

Özgüven

 

Hazırlık evresi

Küçük/tutarsız değişimler yapıyor

Nasıl başlayacağı hakkında biraz fikri var

Bunu nasıl devam ettireceğini bilmiyor: plana ihtiyacı var

eksiler = artılar

Dışardan motive

 Genelde “hareket” programlarına katılan insanlar.

Özgüven

Hareket evresi

6 aydan az bir süredir gerekli davranış değişikliklerini yapıyor

Geriye dönüş riski en yüksek

Çoğu insan değişim sürecini kullanıyor

Eksiler < Artılar

Dışardan (ve içerden) motive

“Hareket” programlarına katılma şansı en yüksek

Özgüven

Sürdürme evresi

Değişimi devam ettirmek

Davranışa ne olursa olsun devam etmek

Değişim süreci artık yetenekler olmuş durumda

eksiler < < artılar

Kendi içinde motive, değer yargılarının bir parçası olmuş durumda

Özgüven

Değişim süreci

Bilgi stratejileri

(erken evreler)

Bilgiyi arttırmak

Yararları anlamak

Risk uyarıları

Sonuçlar hakkında düşünmek

Sağlıklı olanakları arttırmak

Davranış stratejileri

(sonraki evreler)

Bir vaatte bulunmak

Sosyal desteğe açılmak

Alternatifleri kullanmak

Kendinizi ödüllendirmek

Kendinize hatırlatmak