İNME SONRASI BİLİŞSEL(KOGNİTİF) REHABİLİTASYON)

İnme  Sonrası Bilişsel Rehabilitasyon

Zihinsel rehabilitasyon için yapılan müdahaleler genel olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

1.                   Direkt iyileştirme / zihinsel yetenek eğitimleri

2.                   Telafi edici strateji eğitimleri

Zihinsel rehabilitasyon için yapılan müdahaleler şunları hedefler:

1.                   Önceden öğrenilmiş davranış biçimlerinin tekrar öğretilmesi, güçlendirilmesi ve edinilmesi.

2.                   İçsel Telafi edici bilişsel  mekanizmalar ile zarar görmüş nörolojik sistemler için yeni zihinsel aktivite biçimlerinin edinilmesi

3.                   Dışsal yardımlar, çevresel yapılanma ve yardımlar gibi dışsal telafi edici mekanizmalar ile yeni zihinsel aktivite biçimlerinin edinilmesi.

4.                   İnsanların, zihinsel yetersizliklerini uyumlu hale getirmelerine yardım eder.

Bilişsel  rehabilitasyonun kanıtları:

•                    Birçok bilişsel  rehabilitasyon, inme ve travmatik beyin yaralanması geçirmiş bireylerden oluşan heterojen bir nüfus üzerinde yapılmıştır. Sonuç olarak, zihinsel rehabilitasyon müdahaleleri küçük ama önemli tedavi yöntemleri olarak görülür.

•                    En güncel görüş Cicerone ve diğerleri (2011) tarafından verilmiştir ve  Afazi ve apraksi için yapılan müdahalelerden olan  görsel ve konumsal rehabilitasyonu kanıtlamaktadır.

•                    Uygulama standartlarına olan öneriler aşağıdaki gibidir (Cicerone ve diğerleri 2011) :

o Sağ hemisferdeki felçler için: sol görsel ihmal için görsel tarama

o Sol hemisferdeki felç  için : afasi için zihinsel-dilsel müdahaleler, apraksi için belirli jestsel veya stratejik eğitim

 Dikkat, Hafıza, Yürütücü İşlevler  için Bilişsel  Rehabilitasyon

 Dikkat için İyileştirme

•                    Uyarıcı-cevap Yaklaşımında, çoğu müdahaleler alıştırma be pratiğe güvenir.

•                    Hızlandırılmış görevler sırasında edinilen kazanımlar, hızlandırılmamış görevlerdekinden daha az kalıcıdır.

•                    Kompleks ve seçici ve dağılıcı dikkat gerektiren  görevler, basit ve tek konuya yönelik görevlere göre daha faydalıdır. 

•                    Görsel Dikkat Kazanımı için yolda yapılan sürüş test performansları için  orta derecede bir kanıt bulunurken diğer dikkat tesleri hakkında bir kanıt bulunmamaktadır. 

•                    Orta derecede kanıt: Dikkat Süreç Eğitimi felç sonrası dikkat eksikliklerini tedavi edebilir.  Sınırlı Kanıt : Bilgisayar yardımlı dikkat eğitimleri belirli alanlarda dikkat performansını arttırabilir.

ÇALIŞMA

Mazer BL, Sofer S, Korner-Bitensky N, Gelinas I, Hanley J, Wood-Dauphinee S. Görsel Dikkat Kazanımı Programının İnme Geçirmiş Hastaların Sürücülük Performansı üzerindeki Etkisi.Arch Phys Med Rehabil 2003; 84(4):541-550.

•                    84 adet hemisferik inme geçirmiş ve araç kullanmaya devam etmek isteyen hasta (6 aydan kısa bir sürede) rastlantısal ve her birinde 20 seans olacak şekilde görsel algılama hızında, dağılmış dikkat gerektiren, seçici dikkat gerektiren ve bilgisayar yardımlı görsel algılama eğitimlerine dağıtılmıştır.

•                     Yoldaki sürüş testinde gelişimleri arasında önemli bir değişiklik gözlenmemiştir.

ÇALIŞMA

Barker-Collo SL, Feigin VL, Lawe CM, Parag V, Senior H, Rodgers A. Dikkat Süreç Eğitimi ile İnme Sonrası oluçan Dikkat Eksikliklerini Azaltmak : Rastgele oluşturulmuş Kontrollü Eğitim. Stroke 2009; 40:3293-3298.

•                    Nörofizyolojik değerlendirmeler sonucunda, dikkat eksikliğine sahip 78 adet akut inme hastası belirlendi. Katılımcılar, sadece standart tedavi ve standart tedaviye ek olarak 30 saatlik Dikkat Süreç Eğitimi (DSE) almak arasında rastgele dağıtıldı.  DSE eğitimi toplam 4 hafta boyunca her seans 1 saat olucak şekildedir. İlk bulgular Görsel ve İşitsel Devamlılık Performansı Eklenmiş Test (GİD-PET) Tam-Ölçekli Dikkat Bölümüdür.

•                    Müdahale grubundaki hastalar kontrol grubundaki hastalara oranla ilk sonuçlar bazında daha gelişmiş performans sergileri (p< 0.05). İki grup arasında başka bir farklılık gözetilmedi.

•                     Hafıza Kayıplarının İyişeltirilmesi

•                    Telafi edici stratejilerin beyin yaralanmaları sonrasında oluşan hafıza olaylarını güçlendirmekteki etkisi yönünde güçlü kanıtlar mevcuttur.

•                    İmgesel bazlı eğitimler ve yardımcı elektronik aletlerin kullanılması stratejiler arasındadır.

•                    Göreceli olarak, inme geçirmiş katılımcı sayısı azdır.

•                    Yürütücü İşlevlerin ve Problem Çözmenin İyileştirilmesi

•                    Yönetsel fonksiyon, “amaca yönelik, direk ve kasıtlı davranışları belirleyen birleşik zihinsel süreçler ve günlük fonksiyonların düzenli bir şekilde yerine getirilmesini organize eden” fonsiyonlar olarak tanımlanır (Cicerone ve diğerleri 2000).

•                    Etkilenen fonksiyonlar arasında; amaç üretme kabiliyeti, davranış başlatma, aksiyonun sonuçlarını kestirebilme, mekansal/geçici/olgusal/mantıksal sonuçlara göre davranışları organize etme ve planlama, belirli çerçeveler ve görevler için davranıları izleme ve formülize etme sayılabilir (Cicerone ve diğerleri 2000).

•                    Cicerone ve diğerileri (2011) TBI ‘ ya sahip hastaları içeren 17 adet yönetsel fonksiyon çalışmasını incelemiştir. İncelemede inmeli hastaların çalışmaya dahil edilmediği görülmüş (Chung ve diğerleri 203) ve inme sonrası yönetsel fonksiyonların zihinsel rehabilitasyonunu etkilediğine dair yetersiz kanıt bulunmaktadır.

ÇALIŞMA

Chung CSY, Pollock A, Campbell T, Durward BR, Hagen S. İnme Geçirmiş veya İlerlemesi Yavaş olan Beyin Darbesi olan Yetişkinlerde Yönetsel Fonksiyonlara Yönelik Zihinsel. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 4. Art. No.: CD008391.DOI: 10.1002/14651858. CD008391.pub2.

•                    19 çalışma (907 Katılımcı) bu incelemenin kriterlerini karşılayabilmiştir. 13 adet çalışma (770 katılımcı) meta analizde kullanışmış (417 travmatik beyin yaralanması, 304 inme, 40 diğer beyin yaralanmaları) ve eklenmeyen müdahale gruplarındaki – üç ve dört çalışma grubundan- katılımcıların çıkarılması ile sayı 660 a düşürülmüştür. 

•                    Çalışmacılar , yönetsel fonkisyonlar üzerinde zihinsle rehabilitasyonun etkisine dair genelleştirilebilir sonuçlara ulaşmak veya ikincil sonuç ölçümleri  için yeterli derecede önemli kanıt bulamamıştır.