SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN KÖTÜ HABERİ VERME TEKNİKLERİ

Sağlık çalışanları için kötü haber  verme teknikleri

Sağlık uygulama içindeki herkes bir şekilde kötü, üzücü ve zor olarak nitelenen bilgileri hasta ve ailelerine iletmek zorunda kalır

Bu, bir sağlık çalışanı için isterse seçebileceği bir beceri değil, zorunlu ve temel bir beceridir.

Bu görevin iyi yapılması, mesleki doyuma katkıda bulunmaktadır. İyi yapılmadığı takdirde, kötü haber verme ile ilgili anılar hem haberi veren kişide,  hem de alan kişilerde olumsuz izler bırakan durumlardır

Adrykowski, haberi veren doktorun kişilerarası ilişki becerilerinin, hastanın daha sonraki ruhsal iyilik durumu ile doğrudan ilişkisi olduğunu belirtmiştir

Kötü haber ne demektir?

Kişinin geleceğe bakışını olumsuz ve önemli düzeyde değiştiren her haber "kötü haber"dir. 

Kötü haberin etkisi bireyin beklentileri, istekleri, planları ve durumuyla, tıbbı gerçek arasındaki boşluğun büyüklüğüne bağlıdır.

Kötü haberin algısı

Birine hasta olduğunu söylemek her durumda kötüdür, çünkü hiç kimse hasta olduğunun söylenmesinden, yaşam tarzını değiştirmeye zorlayan reçeteler verilmesinden hoşlanmaz

Hiçbir sağlık personeli de kötü haber vermekten hoşlanmaz.

Ölüm korkusuna eşlik eden korkular;

Ağrı,

Hareket kaybı,

Sakat kalma gibi hastalıkla ilgili korkular;

Baş edememe,

Aklını kaybetme,

Bunama,

Kontrolü kaybetme gibi ruhsal etkiler ile ilgili korkular,

Var oluşsal korkular

Korku sadece ölümden değildir

Beden imgesinde bozulma gibi nedenlerle tedavi korkusu;

Cinsel işlev ve çekicilik kaybı,

yük olma,

Aile içinde rolünü kaybetmeyi içeren aile ve arkadaşlarla ilgili korkular;

İş/güç/statü kaybı,

İşle birlikte sağlık güvencesini kaybetme riski,

Tedavi giderleri,

Yaşamın akışının dışında kalmayı da içeren ekonomik, sosyal statü ve işle ilgili korkulardır.

‘’Kötü haberi ‘’ verirken gerçeği söylemek zorunda mıyız?

Gerçeğin söylenmesinden kaçınma tutumu gerçeğin zararlı olabileceğine, tıbbı gerçeklerin açıklanmasının hastanın ümidini ve iyi çabasının engelleyebileceğine dayanmaktadır.

Gerçek ama nasıl?

Gerçeği duyarsız ve düşüncesizce söylemek, gerçeği saklamak kadar zarar verici olabilir.

Kötü haber doğru bir şekilde iletilirse, hasta ve yakınları ile ilişkiyi olumlu yönde geliştirir, baş etmelerine yardımcı olur ve işbirliği olasılıklarını artırır.

Duyarsız bir şekilde yapıldığında ise; kötü haberi alanın sıkıntısını artırır, kişinin uyum ve dengeleme yeteneği üzerinde uzun süreli olumsuz etkilere neden olur.

Kötü haber sürecinin

hazırlık,

haberi verme,

 izlem,

 olarak 3 ana aşaması olduğu varsayılabilir

Kötü haber iletme stratejileri

1. Fizik ortamın düzenlenmesi ve görüşmeyi başlatma:

Doğru fiziksel ortam için hasta ile aranızdaki engelleri kaldırın, uzaklığınızı ayarlayın, gözünüz aynı düzeyde olsun ve oturarak konuşun.

2. Hastanın neyi, ne kadar bildiğinin  öğrenilmesi :

Görüşmenin en üst düzeyde dinleme becerisi ve tam bir odaklanma gerektiren önemli bir adımıdır.

Hedef, hastanın tanı sınıflandırması ya da temel patoloji hakkında ne bildiğini değil, hastalığının geleceğini nasıl etkileyeceği konusunda neler bildiğini öğrenmektir

Dinleme prosesleri

Hastanın tıbbi durumunu algılayışı hakkında fikir verir. Hastanın ne kadar anladığı ve tıbbi gerçekliğe ne kadar kapalı olduğunu anlamayı sağlar

Hastanın anlatım biçimi, hastanın duygusal durumu, eğitim düzeyi ve konuşurken nasıl bağlantılar kurduğu ile ilgili bilgiler verir.

Hastanın hangi sözcükleri kullandığına ve neleri kullanmaktan kaçındığına dikkat etmek önemlidir

Hastanın söylediklerinin duygusal içeriğini anlamak önemlidir. Hastanın konuştukları ile ilgili ve sözcüklerin ima ettiği duyguları anlamaya çalışılmalıdır. Hastanın, özellikle hangi duygu ile ilgili konuşmaktan kaçındığına ve sözel olmayan iletilerine (doktordan ne kadar uzağa oturduğu, ileri doğru kamburlaşma, ağlama, ellerini ovuşturma) dikkat edilmelidir.

Sözel ve sözel olmayan anlatımlar arasındaki uyumsuzluğa bakmak da önemlidir ( eller anksiyete gösterirken, sözler soğuk kanlı ve cesurca olabilir).

3. Hastanın ne kadar bilmek istediğinin öğrenilmesi:

Görüşmedeki en kritik noktalardan biri, hastanın açık bir biçimde ne olup bittiğini bilmek isteyip istemediğinin anlaşılmasıdır. Bu bölümün atlanması, görüşmenin sonraki aşamalarına güvenle ilerlemeyi engeller

4. Bilginin/durumun paylaşılması ve öğretilmesi

Görüşmeye başlarken kısa bir giriş yapmak her zaman en kolay yoldur .

"Hastalığınızın ne olduğunu ve tedavisini anlatarak başlayacağım ve sonra ileride neler olacağını ve başka şeyleri konuşabiliriz."

Hastaya verilecek bilgi:

*Hastalığı ve hastalığın olası gidişini,

*Tedavi biçimini ya da planını,

*Karşılaşılabilecek sorunları ve sonlanmayı,

*Bunlarla baş etme yollarını ve desteğin biçimini içermelidir.

5. Hastanın duygularına yanıt verme:

Kötü haber verme görüşmesinin başarısı yada başarısızlığı hastanın tepkilerine ve bu tepkilere nasıl yanıt verildiğine bağlıdır. Bu tepkileri tanıdıkça değişim ve gelişim sağlanır. Gözyaşları, kızgınlık, anksiyete normal tepkilerdir. Hastalar bilişsel olarak yadsıma , suçlama, suçluluk, korku ve utanma duygusu belirtebilirler; panik nöbeti yaşayabilirler. Haber aynı da olsa, her birey farklı tepkiler verecektir. Duygunun anlatılmasına izin vermek,

kabul etmek ve sadece orda onunla olmak önemlidir.

6. Planı belirleme ve sonraki görüşmeyi planlama:

Görüşmenin bu noktasında haberin kötülük düzeyine göre hasta kendisini şaşkın, keyifsiz ve disorganize hissedebilir. Bir profesyonel olarak, gelecek için planlar önermeniz için size bakmaktadır. Bu tutum bir profesyonelle, bir arkadaşı birbirinden ayıran bir tutumdur. Görüşmenin bu noktasında, hastanın ajandası hakkında bilinenler ile tıbbi senaryo ve baş etme planını bir araya getirmeye çalışmak gerekir

Bu noktada hastanın baş etme yöntemlerini tanımlamak ve güçlendirmek önemlidir. Kronik hastalıkla yüzleşirken, hasta kendine yardım edebilmelidir

Ölüm haberi

1.Doğru fiziksel ortamı sağlama :

Ölüm haberini vermek için gizliliğin olduğu bir ortam sağlamak önemlidir. Odalardan birini, ya da varsa görüşme odasını kullanmak en iyisidir.

2. Kendini tanıtma ve aile üyelerini tanıma:

Bir hastalık sonucunda ölüm gerçekleşmişse; ölüm haberi ,aileyi tanıyan daha önceden tanınan ve güvenilen birisi tarafından verilmelidir.

3. Olanları kısaca anlatarak ölüm haberini söyleme:

Uygun selamlaşma ya da tanışma sonrasında ne söyleyeceğiniz sizin tarzınıza bağlıdır, ama şu yöntemler kullanılabilir:

a. Aile en son gördüğünde hasta yaşıyor  idiyse, ailenin o anda neler düşündüğünü öğrenmeye çalışmak uygun olur (2. basamak, ne biliyorlar?)

Elbette burada 'ne bilmek istiyorlar basamağı' atlanır. Bundan sonra neler olduğunu ve yapıldığını anlatmak gerekir. Kısa ve basit olmasına özen gösterilmelidir. Bu durumdaki aile, söylenenlerin çoğunu anımsamayacaktır.

En önemli an, hastanın öldüğünü söylem anıdır;  genellikle kısa ve basit bir biçimde öyküleştirilebilir ("kalbi atmamaya başladı ve biz yeniden kalp atımını başlatmaya çalıştık, fakat maalesef yapabileceğimiz çok fazla bir şey yoktu. Bunu söylediğim için üzgünüm ama ....' ı kaybettik').

b. Aile en son gördüğünde hasta yaşamıyorsa bu durumda aile üyelerine ne düşündüklerini sormayın, doğrudan neler yapıldığını açıklayan ve ölüm haberini onaylamaya doğru ilerleyen kısa bir anlatımda bulunun ('Çok ağır bir iç kanaması vardı, bunu söylediğim için üzgünüm ama hastaneye geldiğinde ölmüştü. Onu geri getirmek için yapabileceğimiz bir şey yoktu').

Aileyi kötü bir habere hazırlamaya çalışırken, anlatımı karmaşık yaparak ve içinde dönüp durarak ailenin ıstırabını arttırmamak önemlidir.

Aile sizi durdurursa, anlatımınızı kesmeye ve ölüm haberini vermeye hazır olun. Neden başarısız olunduğu ile iligili sonrasında da açıklama yapılabilir.

4. Empatik yanıtlar verme:

Empatik yanıtlar vermek en değerli tekniklerdir.

Bunlar her tepki için kullanılır ('Bunları duymak zor olmalı' gibi). Ağlama, şok ve kızgınlık tepkilerine hazırlıklı olmak gerekir. Aile üyeleri ölümü kavradığında yalnız kalmak isteyebilir, ya da kaybedilen aile üyesini görmek isteyebilir. Bu anda ne istediklerini sormak faydalı olur. Görmek isterlerse ortamdaki rahatsız edici görüntüleri temizledikten sonra görmelerini sağlamak ve vücudun görünümdeki değişikliklere hazırlamak gerekir. Duygusal vedalaşmalar için zaman tanımak, acele ettirmemek ve kişinin acısını/gösterebileceği, yaşayabileceği güvenli ve göz önünde olmayan güvenli ......

5. Görüşmeden sonra yardımcı olabilecek birinin orada bulunmasını sağlama:

Görüşmeden sonra yardımcı olabilecek birinin orada bulunmasını sağlamak önemlidir. Sadece bir aile üyesi varsa (yalnız bir eş gibi) odada yalnız bırakmamak gerekir. Bir arkadaş ya da bir aranabilecek, kısa sürede oraya ulaşabilecek bir akrabası olup olmadığını sormak gerekir.