MS ve UNUTKANLIK

MS’de PSİKOSOYAL GÖRÜNÜM

DEPRESYON:

ü En sık karşılaşılan psikolojik problemdir. Kadınlarda %35, erkeklerde %25 civarındadır.

ü Daha çok hastalığın birinci yılı ile üçüncü yılı arasında karşımıza çıkar.

ü Sıklıkla RRMS’te toplanmıştır.

ü KENDİSİNİ NASIL GÖSTERİR?

ü Duygu durumumuzdaki bozulmalara işaret eder.

ü Sosyal ilişkilerde başarısızlık

ü Öz bakımda azalma

ü Yeme isteğinde artış ya da azalma

ü Uykuda artış ya da azalma ve parçalı uyku

ü Tahammülsüzlük ve sinirlilikte artış, öfke patlamaları

ü Kontrolsüz ağlamalar ve sürekli ağlamaklı hal

ü Sosyal geri çekilme

ü NEDENLERİ

ü Fiziksel nedenleri;

ü Beynin biokimyasında ortaya çıkan değişiklikler(dopamin, serotonin düzeylerindeki değişiklik, otonom birtakım değişiklikler)

ü Kullanılan ilaçların yan etkileri

ü Alkol ve madde kötüye kullanım

ü PSİKOSOSYAL NEDENLERİ

ü İnsan ilişkilerindeki başarısızlıklar

ü Ekonomik ve sosyal fonksiyonlarda azalma

ü Semptomlara verilen tepki

ü Beden ve benlik algılanmasında bozulmalar

ü Aile içi çatışmalar

ü Yetersizlik, değersizlik hisleri

ü Toplumsal rol ve statünün değişimi

ü damgalanma

ü DEPRESYONUN ETKİLERİNİ HAFİFLETMEK İÇİN BİR MODEL

ü Psikolojik değerlendirme

ü Bilgi-bilinçlendirme

ü Yeniden inşaa

ü Benzer durumda olanlarla etkileşim

ü Bilişsel terapi

ü Grup terapi

ü Farmakolojik müdahale

ü MS’te Depresyonun Tedavisi

ü Bekleme listesi kontrolleri ile karşılaştırıldığında karma psikoterapiler ve CBT depresyona karşı etkilidir (Larcombe ve ark., 1984)

ü Bireysel CBT, “nöromedikal”den daha iyidir (Foley ve ark., 1987)

ü İçgörü odaklı grubun depresif semptomları azalmıştır (Crawford ve ark., 1985)

ü CBT, sertraline’e eşdeğerdir (Mohr ve ark., 2001)

ü Depresyon psikoterapi yoluyla iyileştirilirken hastalar, artmış optimizm ve artmış pozitif etki sayesinde yararlı sonuçları deney imlerler (Hart ve ark., 2008)

ü 2005Goldman Konsensus Bildirisi Tavsiyeleri

ü MS hastaları için olan klinik servisler rutin olarak depresyonu takip etmelidirler

ü Takip kriterini karşılayan veya intihar fikirleri olan hastalar etkin bir şekilde değerlendirilmeli ve incelenmeye devam edilmelidir

ü Depresyonlu MS hastaları için bireysel tedavi planları

ü Standardizasyon ve terapötik müdahale

ü Hastalığın temelleri ve tedavi ile ilgili klinik araştırmalar

ü ÜzüntüMS’te Kronik

ü Kronik üzüntünün etkisiz yönetimi –

ü Savunmasızlık / Kırılganlık

ü İhtiyaçların anlaşılmasının eksikliği

ü Uygun desteğin eksikliği

ü Kayıpların ve üzüntünün etkili yönetimi

ü Kişisel gelişim doğrultusunda artan huzur

ü Hayatın değerini daha fazla bilme

ü Daha fazla inanç

ü Gelecek için umut

·        (Isaksson ve Ahlstrom, 2008)

ü MS’i Anlamlandırma

ü Nedensel açıklama

ü Benimseme

ü Tecrübeli büyüme

ü Ruhani / dini açıklamalar

ü Hayat stili değişikliği için “uyandırma araması”

ü Büyüme ve değişme ilişkisi için katalizatör

ü Aydınlatıcı MS

ü Yeni yaşam hedefleri

ü Hayatın temsili

ü Başkaları benden daha kötüye gidiyor

ü MS yeni kapılar açar

ü Şans / fırsat

ü Her şeyin bir amacı vardır

ü Semptom bulmacasını anlamlandırma

ü Negatif

o   Pakenham, 2008

ü MS Tanısına Zemin Hazırlamak

ü Hastaların aylardır ya da yıllardır nörolojik semptomları vardır

ü Hepsi bir şeyin “yanlış” olduğunu algılarlar, fakat algıları rahatsızlıklarının ciddiyetiyle ilişkili olarak çeşitlilik gösterir

ü Tanısal çalışma çeşitli testleri içerir ve haftalar sürebilir

ü Fiziksel semptomlar dikkatin odağında yer alır. İleriye yönelik abartılı belirsizlik durumuna yol açar

§  (O’Connor ve ark., Arch Neurol, 1994)

ü MS Tanısının Etkileri

ü Belirsizlikte anlamlı azalma (%50’den %40’a)

ü Fiziksel semptomlarla ilgili azalan üzüntü

ü Değişmeyen / kötüleşen mevcut sağlık durumu

ü Gelecekle ilgili kötüleşen sağlık görüşü (%58’den %63’e)

ü %59 tanıdan sonra “daha iyi hisseder”, %8 aynı hisseder, %33 daha kötü hisseder

ü %41 daha az anksiyete bildirir, %40 aynı anksiyeteyi bildirir, %19 daha fazla anksiyete bildirir

ü Tanıdan sonraki 2 ay içerisinde %40’ta majör depresyon görülür,  %22’si depresif duygudurumla birlikte gözüken uyum bozukluğu gösterir, %37’nin normal duygudurumu vardır

·        O’Connor ve ark., Arch Neurol, 1994

·        Mushlin ve ark., Arch Neurol, 1994

·        Sullivan ve ark. Mult Scler, 1995

ü KAYGI BOZUKLUKLARI

ü Ms’te karşılaşılan önemli psikolojik sıkıntılardan biridir.

ü Karşılaşılma sıklığı %15 dolayındadır.

ü Sıklıkla karşılaşılan formu  yaygın anksiyete bozukluğudur.

ü Belirsizlik içeren durumlar organizmanın teyakkuza geçerek yanlış tepkiler üretmesi ne  neden olur biçiminde açıklanabilir.

ü Duygudan ziyade düşünce içeriğindeki bozulmalara işaret eder.

ü GÖRÜNTÜSÜ

ü Fiziksel görünüm;

ü Terleme, çarpıntı,dengesizlik, bulantı, solunum problemleri, göğüs kafesinde ağırlık hissi,hava açlığı

ü Psikolojik görünüm;

ü Sersemlik hisleri, fobiler, bedeni izlemede aşırı hassasiyet, iç sıkıntısı, öfke ve tahammülsüzlük, uykuya dalmakta zorluk

ü NEDENLERİ

ü Ms’in göreceli olarak belirsizlik içermesi

ü Kişinin hastalığa atıfları

ü Sakat kalma, özürlülük korkusu

ü Dışlanma, reddedilme korkusu

ü Benlik saygısının düşmesi

ü Anlaşılamama hisleri

ü Empatik yetersizlik

ü KAYGI BOZUKLUKLARI İLE BAŞETME İLE İLGİLİ BİR MODEL

ü Bilgi, bilinçlendirme

ü Hekime tam güven

ü Bilişsel-davranışçı terapi

ü Gevşeme egzersizleri

ü Bilişsel inşaa

ü Uğraşı atölyeleri

ü Farmakolojik müdahale

ü STRES

ü Organizmanın bir durum karşısında aşırı canlanmasını ifade eder. Organizmanın taşıyabileceğinden daha fazla yük altında kaldığının işaretidir.

ü MS te özellikle ilk tanı ve sonrasındaki altı ayda karşımıza çıkar.

ü Kortizona bağlı olarak ortaya çıkar.

ü Ataklarda tetikleyici olabildiğine ilişkin çalışmalar vardır.

ü STRESİN GÜCÜ

ü Hastalığın seyrini etkilemez.

ü Hastalığın nedenleri arasında sayılamaz.

ü Tek başına atak nedeni değildir.

ü İnsan ilişkileri ve sosyo- ekonomik zeminden beslenir.

ü Travmatik yaşantılardan beslenir(doğal felaketler, trafik kazaları, ani obje kayıpları).

ü Akuttur, sürekli değildir.

ü Baş edilebilir.doğru kullanılırsa yarar larındanda söz edilebilir

ü STRESLE BAŞEDEBİLMEK İÇİN BİR MODEL

ü Bilgi; doğru bilgi ile yanlış bilginin ayırt edilebilmesi

ü Tepki dağarcığımızın genişletilebilmesi

ü Gevşeme egzersizleri

ü Stres verici uyaranın analizinin doğru yapılabilmesi

ü Fiziksel direncin artırılması için çaba sarfedilmesi

ü Beslenmeye özen gösterilmesi

ü Semptomlar karşısında sabırlı olunması

ü Yoga ve meditasyon gibi tekniklere başvurulması

ü Bilişsel psikoterapi

ü MS’de NÖROPSİKOLOJİK GÖRÜNÜM

ü Fiziksel görünüm;

ü Lezyon yükü  miyelin kılıfı hasarları, akson kayıpları atrofi

ü Toplam MS hastalarının %25-45’i arasındadır.

ü İlerleyişi MS e oranla son derece yavaştır.

ü Ya en başında vardır ya da yoktur.

ü MS’n herhangi bir formuna özel gelişmez.

ü İşten ayrılmaların en önemli etkendir

ü EN SIK ETKİLENEN İŞLEVLER

ü Basit dikkat

ü Görsel dikkat alanı

ü Kısa süreli hafıza

ü Sözel akıcılık

ü Yürütücü işlevler

ü Karmaşık dikkat

ü GÜNLÜK YAŞAMDA KENDİNİ NASIL GÖSTERİR?

ü Gündelik unutkanlıklar

ü Ajanda takibinde zorluk

ü Yakın geçmiş yaşantılarının  unutulması

ü Dikkati toplamakta güçlük

ü Dikkati sürdürmekte güçlük

ü Zaman zaman öğrenmede güçlük

ü Bilişsel yorgunluk(MS ´e özgüdür)

ü NÖROPSİKOLOJİK SIKINTILARLA BAŞETMEK İÇİN BİR MODEL

ü Bilgi

ü Bilinçlenme

ü Özgül dikkat eğitimleri

ü Özgül hafıza eğitimleri

ü Bilişsel terapi

ü Olası farmakolojik tedaviler

ü Telafi edici yöntemler

ü Psikolojik yaşantıların kontrolünün önemi

ü MS belirtilerinin daha yoğun yaşanmasının önüne geçilebilir.

ü Toplam yaşam kalitesinin artırılmasına katkıda bulunur.

ü Reaktif problemlerle organik problemlerin iç içe girmesinin önüne geçilir.

ü İkincil sayılabilecek bu problemlerle uğraşmak, birincil problemle başet memizi güçleştirir.

ü Genel sağlığımızın iyi olması, MS i mizin de iyi seyretmesine yardımcı olacaktır.

ü BİLİŞSEL REHABİLİTASYON PROGRAMININ İŞLEYİŞ MODELİ

ü  

ü Bilişsel problem bildiren 300 MS hastasına Nöropsikolojik  inceleme

ü İnceleme araçları;Beck depresyon ölçeği,bire bir görüşme(nöropsikolog),problemin başlangıcı sıklığıve birey için oluşturduğu güçlüklerin kaydedilmesi,Brief repeatable baterry of NP ile bilişsel tarama, FAMS ile fonksiyonel tarama(MS fonsiyonel testi 4. versiyon.

ü Bilişsel problem bildiren hastaların rehabilitasyon programına alınması

ü Program işleyişi;

ü Ölçüm ve tarama sonrası,tanıya göre sınıflama

ü Bilinçlendirme  görüşmeleri,

ü Grup terapileri

ü Özgül dikkat ve hafıza eğitimleri

ü Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımı

ü Bilgisayar destekli eğitim modülü

ü Ev ödevleri