MS AİLE VE İLİŞKİLER

•         MS VE AİLE İLİŞKİLERİ

•         MS, diyabet gibi kronik bir rahatsızlıktır.

•         MS’i diğer kronik rahatsızlıklardan ayıran          en önemli özelliği hastalık seyrinin kendine has özelliklere sahip olmasıdır.  

•         MS ve Aile

•         Nasıl ki enfeksiyonla mücadele adına, hasta ve  yakın çevresi özellikle de ailesi birlikte hareket ediyor ise, kronik rahatsızlıklarda, özellikle MS ile de aynı eşgüdümle mücadele etmek son derece önemlidir.

MS’ in aile üzerindeki etkilerini

•         MS li bireylerin en çok rahatsızlık duydukları belirtiler

-MS tanısı almış kişi ,

–       Bütün  aile,

–       Eşler üzerindeki etki

–       Çocuklar üzerindeki etkiler

MS Tanısı Sonrası Kişide Gelişebilecek ilk Tepkiler

•         İnkar

•         Pesimizm (karamsarlık, umutsuzluk)

•         Dikkat ve konsantrasyon düzeyinde azalma

•         Uykusuzluk  (dalmakta zorlanma, uykuda bölünme)

•         Sosyal uzaklaşma

•         Düşük motivasyon

MS Tanısı Sonrası Kişide Gelişebilecek Tepkiler

•         Motor faaliyetlerde yavaşlama

•         Tahammülsüzlük

•         Suçluluk duyguları

•         Cezalandırılmış olma düşüncesi

•         MS’de Psiko-sosyal Görünüm
Depresyon

•         En sık karşılaşılan psikolojik problemdir. Kadınlarda %35, erkeklerde %25 civarındadır.

•         Daha çok hastalığın birinci yılı ile üçüncü yılı arasında karşımıza çıkar.

•         Sıklıkla RRMS’te toplanmıştır.

•         Nedenleri

•         Fiziksel nedenleri;

•         Beynin bio kimyasında ortaya çıkan değişiklikler(dopamin, serotonin düzeylerindeki değişiklik, otonom birtakım değişiklikler)

•         Kullanılan ilaçların yan etkileri

•         Alkol ve madde kötüye kullanım

•         Psiko-sosyal Nedenleri

•         İnsan ilişkilerindeki başarısızlıklar

•         Ekonomik ve sosyal fonksiyonlarda azalma

•         Semptomlara verilen tepki

•         Beden ve benlik algılanmasında bozulmalar

•         Aile içi çatışmalar

•         Yetersizlik, değersizlik hisleri

•         Toplumsal rol ve statünün değişimi

•         damgalanma

•         Günlük Hayata Yansıması

•         Duygu durumumuzdaki bozulmalara işaret eder.

•         Sosyal ilişkilerde başarısızlık

•         Öz bakımda azalma

•         Yeme isteğinde artış ya da azalma

•         Uykuda artış ya da azalma ve parçalı uyku

•         Tahammülsüzlük ve sinirlilikte artış, öfke patlamaları

•         Kontrolsüz ağlamalar ve sürekli ağlamaklı hal

•         Sosyal geri çekilme

•         Stres

•         Organizmanın bir durum karşısında aşırı canlanmasını ifade eder. Organizmanın taşıyabileceğinden daha fazla yük altında kaldığının işaretidir.

•         MS de özellikle ilk tanı ve sonrasındaki altı ayda karşımıza çıkar.

•         Kortizona bağlı olarak ortaya çıkar.

•         Ataklarda tetikleyici olabildiğine ilişkin çalışmalar vardır.

•         Stresin Gücü

•         Hastalığın seyrini etkilemez.

•         Hastalığın nedenleri arasında sayılamaz.

•         Tek başına atak nedeni değildir.

•         İnsan ilişkileri ve sosyo- ekonomik zeminden beslenir.

•         Stresin Gücü

•         Travmatik yaşantılardan beslenir (doğal felaketler, trafik kazaları, ani obje kayıpları).

•         Akuttur, sürekli değildir.

•         Baş edilebilirdir.doğru kullanılırsa yararlarından da söz edilebilir

•         Stresle Baş edebilmek İçin Bir Model

•         Bilgi; doğru bilgi ile yanlış bilginin ayırt edilebilmesi

•         Tepki dağarcığımızın genişletilebilmesi

•         Gevşeme egzersizleri

•         Stres verici uyaranın analizinin doğru yapılabilmesi

•         Fiziksel direncin artırılması için çaba sarf edilmesi

•         Beslenmeye özen gösterilmesi

•         Semptomlar karşısında sabırlı olunması

•         Yoga ve meditasyon gibi tekniklere başvurulması

•         Bilişsel psikoterapi

•         MS ‘de Bilişsel Bozulma Ve Karakteristiği

•         Azalmış bilişsel hız

•         Yavaşlamış bilgi işleme

•         Bellek bozukluğu

•         Dikkat ve uyanıklıkta bozukluğu

•         Yönetici işlevlerdeki hasarlar

•         Dilde büyük ölçüde zayıflama

•         Az miktarda agnozi ve apraksi problemleri

•         Soyutlama yeteneklerinde hasarlar

•         MS Hastaları Ve Eşlerinin Kognitif Bozulma İle Yaşamayı Güçleştirdiği İle İlgili Düşünceleri

MS Hastalarının Düşünceleri

•         Kelime bulma zorluğu sosyal iletişimi zorlaştırıyor

•         Bellek problemleri bellek desteklerine güvenmeyi gerektiriyor

•         Başa çıkabilmek için MS’ ten öncesine göre çok fazla çaba harcamak gerekiyor. İş, aile hayatı ve hobiler için olan beceriler yetersiz.

•         Önceki gibi hızlı ve becerikli olmamanın hayal kırıklığı

•         Çalışmaya devam edememe, veya azalmış veya değişmiş roller nedeniyle azalmış özsaygı

•         Kendine güvenememe

•         Var olan kognitif problemleri zor kabul etme ve çok çabuk kendini kaybetme

•         Aile üyelerinin problemlerle nasıl başa çıkacağı ile ilgili endişelenmek

Eşlerinin Düşünceleri

•         Kelime bulma zorluğu problem oluşturuyor, nasıl tepki vereceklerini bilemiyorlar

•         Unutkanlıkları nedeniyle eşler günlük hayatta daha fazla sorumluluk olmak zorunda kalıyor

•         Günlük işleri yapmak için daha fazla zamana ihtiyaç duyuluyor, bu nedenle hem hasta hem eşi çok çabuk sinirlenebiliyor ve tartışıyor

•         Dikkat problemleri nedeniyle önemli şeyleri tartışmak için zaman ayırmak gerekiyor

•         Bazen kognitif problemleri ve etkilerini anlamak zor

•         Güçsüzlük hissi mevcut, çünkü hastaya yardımcı olmanın en iyi yolunun ne olduğu tam belli değil.

•         Günlük Yaşamda Kendini Nasıl Gösterir?

•         Gündelik unutkanlıklar

•         Ajanda takibinde zorluk

•         Yakın geçmiş yaşantılarının  unutulması

•         Dikkati toplamakta güçlük

•         Dikkati sürdürmekte güçlük

•         Zaman zaman öğrenmede güçlük

•         Bilişsel yorgunluk (MS ´e özgüdür)

                      NASIL BAŞ EDEBİLİRİZ ?

•         Nasıl Baş edebiliriz ?

•         Tedavimizi üstlenen hekimimiz dışında gelecek tüm bilgilere ihtiyatla yaklaşmak

•         Algı dünyamızı yeniden çerçevelemek, yaşam stratejimizi           yeni duruma göre düzenlemek

•         Beklenti düzeyimizi bilgi düzeyimizle paralel tutmak

•         Hastalığın yörüngesine girmemek

•         Nasıl Baş edebiliriz ?

•         Yalnız olmadığımızı düşünmek

•         Şahsileştirmekten uzak durmak

•         Bizi besleyen alışkanlıklarımızı sürdürmek...

•          Unutulmamalıdır ki ; alışkanlıklarımız bizi korurlar

•         İşitsel ve görsel uyaran düzeyimizi artırmak

•         Duygularımızı ifade edebileceğimiz platformlar edinmek

•         Öz bakımımızı üst seviyede tutmak

•         Nasıl Baş edebiliriz ?

•         Kendimizi değerli hissedebileceğimiz  yaşantıların içinde olmak

•         Fiziksel egzersiz yapmak

•         Kendi durumumuza yakın insanlarla duygu paylaşımı içinde olmak

•         Kendimizi keşif sürecini devam ettirmek    unutmayalım ki;   her kriz anı, bir fırsattır aynı zamanda

•         MS’deki Kognitif Bozulmayı Yönetmek için Pratik Bir Yaklaşım

•         Yorgunluk ve depresyonun ortak nedenlerini tanımak ve tedavi etmek

•         Kognitif etkiye neden olduğu bilinen ilaçların etkilerini dışlamak ya da kontrol etmek

•         Rehabilitasyonun bir parçası olarak basit davranışsal başa çıkma stratejileri öğreterek bireysel yetkinliği geliştirmek (zaman yönetimi, öncelikleri ayarlama, günü planlama ve molaları planlama)

•         Kapsamlı nöropsikolojik değerlendirme ve kişiye özel rehabilitasyon programları için uygun olabilecek hastaları belirlemek

•         Bilgisayar temelli kognitif rehabilitasyon kullanarak hastanın işleme hızını geliştirmeye çalışmak, çünkü bu eğitime karşı dirençlidir. Hatasız olmasına odaklanmak, çünkü bu daha duyarlıdır. Ek olarak başa çıkma stratejilerini geliştirmek.

•         Stresi minimalize etmeye yardım etmek için gevşeme tekniklerini benimsemek

   MS Tanısı Sonrasında                                                                            Ailede Gelişen Olası

                              Tepkiler

   MS Tanısı Sonrasında Ailede Gelişen

    Olası Tepkiler

•         MS ve benzeri hastalıkların gidişinde                     bazı ailesel özelliklerin önemli olduğu bilinmektedir.  

•         Zayıf aile bağları, aile içi anlaşmazlıklar,   ailenin kültür içindeki konumlanışı,  aile içi güç ilişkileri, ailenin organizasyonu  gibi belirleyiciler, süreç üzerinde etkilidirler.

    

MS Tanısı Sonrasında Ailede

Gelişen Olası Tepkiler

•         Tüm aile bireylerinin duygusal ve  sosyal işlevlerinde değişim

•         Mevcut kognitif yapının değişmesi ve planların gözden geçirilmesi

•         Aile dinamiklerinin, rol değişiklikleri nedeniyle karmaşıklaşması

MS Tanısı Sonrasında Ailede Gelişen

Olası Tepkiler

•         Hastalığa ilişkin atıfların  realite dışına taşması

•         Sağlıklı aile üyelerinin  kendilerini suçlu hissetmesi

•         Endişe dozunun artması

•         Müdahale eğiliminin gelişmesi

•         Olası ekonomik gelişmelere karşı                                hazırlık

MS Tanısı Sonrasında Ailede Gelişen

Olası Tepkiler

•         Hastaya gösterilen ilginin sınırlarının aşılması

•         Hasta için olumsuz olabilecek                    

       ikincil kazançların fark edilmeksizin pekiştirilmesi

•         Yorgunluk ve bıkkınlık emareleri

MS Tanısı Sonrasında Ailede Gelişen

Olası Tepkiler

•         Bu süreçte karşılaşılan                                            olumsuz aile davranış ve                                                iletişim kalıpları ise...

MS Tanısı Sonrasında Ailede Gelişen

Olası Tepkiler

•                 Yargılama

•                 Denetleme

•                 Üstünlük kurma

•                 Şahsileştirme

•                 Zıtlaşma eğilimi

•                 Dinlememe

•                 Gizlilik

                 

 Baş edebilme Biçimleri                                             Ve Olumlu Aile Tutumları

  

Baş edebilme Biçimleri Ve Olumlu Aile Tutumları

•         Yargılamama

•         Özgür Bırakma

•         Motive Etme  (Tedavi Disiplini Açısından)

•         Empati

•         Eşitlik

     Baş edebilme Biçimleri Ve Olumlu Aile Tutumları

•         Tutarlılık

•         Açıklık

•         Hastalıkla ilgili bilgi süreçlerinin filtre edilmesi                                                      (olası kötü haberden iyi haber üretilmesi )

•         Güven aşılama

•         Aktif dinleme

•         Hastalığın aileyi kontrol altına almasına izin vermeme

       Baş edebilme Biçimleri Ve Olumlu Aile Tutumları

•         Günlük rutine                                    olabildiğince devam etme

•         Hasta kişiye                                             özel davranıştan kaçınma

•         ikincil pekiştireçlerden kaçınma

•         Ortak plan yapma alışkanlığı geliştirme

•         Benzer ailelerle iletişim

MS’in                                             Eşler Üzerindeki Etkileri

       MS’in Eşler Üzerindeki

       Etkileri

•         MS tanısı sonrası muhtemel rol değişikleri

•         Cinsel yaşamda ortaya çıkacak sorunlar                     (empotans  soğukluk sorunları)

•         Duygu paylaşımı sorunları

•         Problem çözme davranışındaki yetersizlikler

       MS’in Eşler Üzerindeki

       Etkileri

•         Ekonomik sorunların                                                         evliliğe yansıması

•         Sosyal temsil yeteneğine ilişkin                                 sorunlar

•         Olası fiziksel engellerin getirdiği                               sorunlar

 MS’in Eşler Üzerindeki

Etkileri

•         Elbette, tüm bu sorunların

    MS’den kaynaklandığını düşünmek, yersiz ve yararsız olacaktır.

•         Ancak, MS ve benzeri rahatsızlıkların aile içi birikmiş problemleri tetikleme potansiyelini de göz ardı etmemek gerekir.

•         Özellikle MS tanısı aldıktan sonra,                 gelişmesi olası bozuklukların neler olacağının bilinmesi, baş edebilme gücümüzü artıracaktır.

    Baş edebilme Önerileri

      Baş edebilme Önerileri

•          Eşlerin birbirine yardımı

•          Anlama çabasının gelişmesi

•          Eksik yaşama izleminin önüne geçilmesi

•          Gereksiz hoşgörüden kaçınmak

•          Saygı oryantasyonlu olmak

•          Sosyal temsile özen göstermek

•          Ekonomik düzenlemelerin yapılması

      Baş edebilme Önerileri

•         Cinsel hayatı yeniden düzenlemek gerekirse yardım almak

•         Açıklık ve kişilik alanlarına  saygı göstermek

•         Sevgi, güven ve saygı gibi kavramları yerli yerinde kullanmak

  

                 MS’in                                   Çocuklar Üzerindeki Etkileri

   

     MS’in  Çocuklar Üzerindeki Etkileri

•         MS’in aile üzerindeki etkilerinden söz ederken    ailenin en önemli birimi olan çocukların etkilenme düzeyinden de bahsetmemiz gerekir

           Bunları başlıklar halinde sıralayacak olursak;

    MS’in  Çocuklar Üzerindeki Etkileri

•         Uykusuzluk (kabus görme ve parçalı uyku)

•         Çevreye karşı aşırı dikkat

•         Ajitasyon ve huzursuzluk

•         Suçluluk duygusu

•         Hasta ebeveyne aşırı bağımlılık

•         Okul başarısızlığı                                           (özellikle kritik devre söz konusuysa)

•         Sinirlilik hali

    MS’in  Çocuklar Üzerindeki Etkileri

•         Konsantrasyon bozukluğu

•         Duyguları ifade edememe

•         Duygusal gerilim sonucu  ağlama nöbetleri

•         Korku ve yoğun kaygı

•         Sosyal izolasyon

•         Hasta ebeveyni taklit ????

     MS’in  Çocuklar Üzerindeki Etkileri

•         İlerleyen yaşlarda                                                            utanç ve gizleme eğilimi

•         İnkar ve kabullenmeme dolayısıyla                     taleplerinde aşırı ısrar

   Baş edebilme Yöntemleri

•         Çocuğun güvenebileceği                              karşılıklı bir ilişki geliştirilmelidir

•         Rahatsızlık hakkında  çocuğun anlayacağı dilde bir anlatım yapılmalıdır

•         Çocuğun kendini ifade etme araçları geliştirilmelidir                                                                        (oyun, resim, müzik, drama)

   Baş edebilme Yöntemleri

•         Çocuğa, olanlardan                                     sorumluluğunun bulunmadığını  net bir biçimde anlatın

•         Çocuğun oyun aktivitelerine katılın ve güven verecek şekilde yardımcı olun

•          Çocuğa bol bol dokunun                                                                  (yakalamaca ve körebe bunun en doğal yoludur)

•         Çocuğu dikkatle dinleyin, hikayesini asla aniden bölmeyin

   Baş edebilme Yöntemleri

•         Aile içindeki olası gerilimi hissettirmeyin

•         Gizlilik ve utanç duymamasını sağlayın

•          Çocuğu özellikle bu dönemde azarlamayın

•          Ona, sorumluluk değil, rahatlama   ve ferahlamasını sağlayacak ortam hazırlayın

•          Olası fantezi ve davranış bozukluklarına karşı nötr kalın

 

   Baş edebilme Yöntemleri

•         Unutmayın ki bu,ne kadar süreceğini  bilmediğimiz bir dönem...  Bu nedenle,              çocuğa gerçeği, sadece gerçeği,             anlayabileceği şekilde ifade edin

•         Çocuğun, bir kritik devrede                          olabileceğini düşünerek,                                 sürekli izleyin

•         Geleceğimiz olan çocuklarımızı, MS ve benzeri rahatsızlıkların psikolojik sonuçlarından korumak,                          hepimizin görevidir.

•         Onları, sağlıklı bireyler olarak, topluma ve geleceğe hazırlamak, insan olmamızın en önemli sorumluluğudur.